Đáy tắc te là gì? Cấu tạo, nguyên lý và dấu hiệu hỏng hóc

Đáy tắc te là một bộ phận quan trọng trong hệ thống bôi trơn của động cơ ô tô, có nhiệm vụ chứa và luân chuyển dầu nhớt giúp các chi tiết hoạt động trơn tru. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ cấu tạo, nguyên lý hoạt động và những dấu hiệu cho thấy tắc te đang gặp sự cố. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn nắm rõ tất cả thông tin cần biết về đáy Tắc Te ô tô để bảo dưỡng xe hiệu quả hơn.

Đáy Tắc Te (Van Hằng Nhiệt) Là Gì?

Đáy tắc te, hay còn gọi chính xác hơn trong kỹ thuật là van hằng nhiệt (thermostat), là một bộ phận nhỏ nhưng có vai trò cực kỳ quan trọng trong hệ thống làm mát của động cơ ô tô. Chức năng chính của van hằng nhiệt là kiểm soát và duy trì nhiệt độ làm việc tối ưu cho động cơ, giúp xe hoạt động ổn định và hiệu quả.

Cấu Tạo Của Đáy Tắc Te

Về cơ bản, một đáy Tắc Te thường có cấu tạo khá đơn giản nhưng hoạt động rất tinh vi:

• Thân van: Thường làm bằng đồng hoặc hợp kim, có hình trụ.
• Phần tử cảm nhiệt (sáp nhiệt): Là bộ phận quan trọng nhất, chứa một loại sáp đặc biệt (paraffin wax) có khả năng giãn nở hoặc co lại mạnh mẽ theo sự thay đổi của nhiệt độ.
• Lò xo hồi vị: Giúp van đóng lại khi nhiệt độ giảm xuống.
• Ty van (thanh đẩy): Kết nối với phần tử cảm nhiệt và di chuyển để mở hoặc đóng van.

Nguyên Lý Hoạt Động Điều Nhiệt Động Cơ

Nguyên lý hoạt động của đáy tắc te dựa trên sự giãn nở của sáp nhiệt bên trong nó.

• Khi động cơ lạnh: Van hằng nhiệt đóng hoàn toàn, ngăn không cho nước làm mát chảy qua két nước lớn. Nước làm mát sẽ chỉ tuần hoàn trong một vòng khép kín nhỏ (qua động cơ và một số bộ phận khác) để động cơ nhanh chóng đạt đến nhiệt độ làm việc lý tưởng.
• Khi động cơ đạt nhiệt độ làm việc: Sáp nhiệt bên trong van bắt đầu giãn nở, đẩy ty van mở ra. Lúc này, nước làm mát nóng từ động cơ sẽ được phép chảy qua két nước lớn để tản nhiệt ra không khí.
• Khi động cơ quá nóng: Van mở hoàn toàn để tối đa hóa lưu lượng nước làm mát qua két nước, giúp tản nhiệt hiệu quả nhất.
• Khi nhiệt độ giảm: Sáp nhiệt co lại, lò xo đẩy van đóng dần để duy trì nhiệt độ ổn định.

Quá trình đóng mở liên tục này giúp động cơ luôn hoạt động ở nhiệt độ tối ưu (thường khoảng 85-105°C), tối ưu hóa hiệu suất đốt cháy nhiên liệu và giảm hao mòn. Một động cơ được cung cấp nhiên liệu chính xác thông qua hệ thống [phun xăng điện tử] sẽ hoạt động hiệu quả hơn rất nhiều khi nhiệt độ được duy trì ổn định bởi van hằng nhiệt.

Dấu Hiệu Và Nguyên Nhân Khi Đáy Tắc Te Gặp Trục Trặc

Một trong những vấn đề thường gặp nhất của hệ thống làm mát chính là trục trặc ở đáy tắc te. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu này giúp chủ xe và thợ sửa chữa có thể khắc phục kịp thời, tránh những hư hỏng nghiêm trọng hơn cho động cơ.

Dấu Hiệu Đáy Tắc Te Bị Hỏng

Khi đáy tắc te gặp sự cố, xe của bạn có thể xuất hiện một hoặc nhiều dấu hiệu sau:

Động cơ quá nóng (Overheating): Đây là dấu hiệu phổ biến nhất và nguy hiểm nhất khi đáy tắc te bị kẹt ở vị trí đóng. Nước làm mát không thể lưu thông qua két nước, dẫn đến nhiệt độ động cơ tăng cao đột ngột. Các [đèn báo lỗi ô tô] liên quan đến nhiệt độ động cơ sẽ sáng lên.

• Biểu hiện: Kim đồng hồ nhiệt độ trên bảng điều khiển tăng vọt vào vùng đỏ, hơi nước bốc lên từ khoang động cơ, tiếng sôi sùng sục của nước làm mát.

Động cơ lâu nóng hoặc không đạt nhiệt độ làm việc tối ưu: Nếu đáy tắc te bị kẹt ở vị trí mở, nước làm mát sẽ luôn lưu thông qua két nước lớn, ngay cả khi động cơ còn lạnh. Điều này khiến động cơ mất nhiều thời gian hơn để đạt đến nhiệt độ hoạt động lý tưởng.

• Biểu hiện: Kim đồng hồ nhiệt độ di chuyển rất chậm hoặc không bao giờ đạt đến mức bình thường, xe có thể tốn xăng hơn, hiệu suất kém hơn.

Nhiệt độ động cơ dao động bất thường: Đôi khi, van hằng nhiệt hoạt động không ổn định, lúc đóng lúc mở không chính xác. Điều này có thể khiến kim đồng hồ nhiệt độ liên tục lên xuống thất thường.

Rò rỉ nước làm mát: Mặc dù không phải là dấu hiệu trực tiếp của hỏng van hằng nhiệt, nhưng nếu vị trí lắp đặt van bị nứt, hở hoặc gioăng cao su bị lão hóa, nước làm mát có thể rò rỉ ra ngoài.

Nguyên Nhân Đáy Tắc Te Bị Hỏng

Các nguyên nhân chính dẫn đến hỏng hóc ở đáy tắc te thường bao gồm:

• Tuổi thọ sử dụng: Sau một thời gian dài hoạt động, các bộ phận bên trong van (đặc biệt là sáp nhiệt và lò xo) có thể bị lão hóa, mất đi khả năng giãn nở/co lại chính xác.
• Cặn bẩn và ăn mòn: Sử dụng nước làm mát kém chất lượng hoặc không thay nước làm mát định kỳ có thể dẫn đến hình thành cặn bẩn, rỉ sét bám vào van, gây kẹt hoặc làm giảm hiệu suất hoạt động. Điều này đặc biệt phổ biến ở Việt Nam do điều kiện khí hậu và thói quen bảo dưỡng.
• Hư hại vật lý: Va đập hoặc lỗi sản xuất có thể làm biến dạng, nứt vỡ thân van hoặc các bộ phận bên trong.
• Lỗi sáp nhiệt: Sáp nhiệt bên trong van có thể bị biến chất, chai cứng hoặc rò rỉ, khiến nó không còn phản ứng chính xác với nhiệt độ.

Tác Động Của Đáy Tắc Te Hỏng Lên Hoạt Động Của Xe

Một chiếc đáy tắc te bị hỏng có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực đáng kể đến hiệu suất và tuổi thọ của động cơ.

Hậu Quả Khi Đáy Tắc Te Bị Hỏng

Tăng tiêu thụ nhiên liệu:

• Kẹt mở: Khi động cơ không đạt nhiệt độ tối ưu, hệ thống điều khiển động cơ (ECU) sẽ liên tục điều chỉnh để bù đắp, thường là bằng cách phun thêm nhiên liệu, làm tăng mức tiêu hao.
• Kẹt đóng: Động cơ quá nóng cũng làm giảm hiệu suất đốt cháy, gây lãng phí nhiên liệu.

Giảm tuổi thọ động cơ:

• Quá nhiệt: Nhiệt độ quá cao là kẻ thù số một của động cơ. Nó có thể làm hỏng các gioăng, phớt, biến dạng các chi tiết kim loại như đầu xylanh, piston, thậm chí gây bó máy.
• Thiếu nhiệt: Mặc dù ít nghiêm trọng hơn, động cơ hoạt động ở nhiệt độ quá thấp trong thời gian dài sẽ làm tăng ma sát, mài mòn các chi tiết và tích tụ cặn bẩn.

Phát thải ô nhiễm tăng: Quá trình đốt cháy nhiên liệu không hiệu quả do nhiệt độ không ổn định sẽ làm tăng lượng khí thải độc hại ra môi trường.

Hệ thống sưởi trong xe không hoạt động: Nước làm mát nóng từ động cơ cũng được sử dụng để làm ấm cabin xe. Nếu đáy tắc te bị kẹt mở, động cơ không đủ nóng, hệ thống sưởi sẽ không hoạt động hoặc kém hiệu quả.

Kiểm Tra, Chẩn Đoán Và Khắc Phục Lỗi Đáy Tắc Te

Để đảm bảo động cơ hoạt động ổn định, việc kiểm tra và chẩn đoán lỗi đáy tắc te là một kỹ năng cần thiết cho bất kỳ ai làm việc trong ngành sửa chữa ô tô. Tại Trung tâm VCE, chúng tôi đặc biệt chú trọng đào tạo các phương pháp chẩn đoán chuyên nghiệp.

Các Bước Kiểm Tra Đáy Tắc Te

Quan sát đồng hồ nhiệt độ: Theo dõi kim đồng hồ nhiệt độ trên bảng điều khiển ngay khi khởi động xe và trong quá trình vận hành.

Kiểm tra ống dẫn nước làm mát:

• Khi động cơ còn lạnh, khởi động xe và bóp thử ống dẫn nước từ động cơ đến két nước lớn. Ống này phải lạnh và mềm.
• Khi động cơ dần nóng lên (sau khoảng 5-10 phút), ống này sẽ dần nóng lên nếu van hoạt động bình thường. Nếu ống vẫn lạnh trong khi đồng hồ báo nhiệt độ tăng cao, rất có thể van đã bị kẹt đóng.
• Nếu ống nóng lên quá nhanh khi động cơ mới khởi động, có thể van đã bị kẹt mở.

Kiểm tra bằng nước nóng (tháo van ra): Đây là phương pháp chính xác hơn.

• Tháo van hằng nhiệt ra khỏi xe.
• Đun một nồi nước và thả van vào, sau đó dùng nhiệt kế để đo nhiệt độ nước.
• Quan sát xem van có bắt đầu mở ở nhiệt độ quy định của nhà sản xuất (thường được dập trên thân van, ví dụ 82°C, 88°C) hay không.
• Nếu van không mở hoặc mở không hoàn toàn ở nhiệt độ đó, hoặc không đóng lại khi nước nguội, thì van đã bị hỏng.

Quy Trình Thay Thế Đáy Tắc Te

Việc thay thế đáy tắc te không quá phức tạp nhưng đòi hỏi sự cẩn thận và đúng kỹ thuật:

• Làm nguội động cơ: Đảm bảo động cơ đã nguội hoàn toàn để tránh bị bỏng do nước làm mát nóng.
• Xả nước làm mát: Đặt một chậu hứng bên dưới và xả một phần hoặc toàn bộ nước làm mát ra.
• Tháo ống nước và vỏ van: Nới lỏng kẹp và tháo ống dẫn nước nối với vỏ van hằng nhiệt. Sau đó tháo các bu lông giữ vỏ van.
• Lấy van cũ ra: Cẩn thận lấy van hằng nhiệt cũ và gioăng ra. Vệ sinh sạch sẽ khu vực lắp đặt.
• Lắp van mới: Đặt van hằng nhiệt mới cùng gioăng cao su mới vào đúng vị trí. Đảm bảo gioăng được đặt chính xác để tránh rò rỉ.
• Lắp lại và đổ nước làm mát: Lắp lại vỏ van, siết chặt các bu lông theo đúng mô-men xoắn. Gắn lại ống nước và kẹp chặt. Đổ lại nước làm mát đã xả hoặc nước làm mát mới chuyên dụng.
• Xả khí: Khởi động động cơ, bật hệ thống sưởi ở mức nóng nhất để mở van sưởi, sau đó để động cơ chạy không tải cho đến khi đạt nhiệt độ hoạt động. Quan sát mực nước làm mát trong bình phụ và thêm vào nếu cần. Đồng thời, kiểm tra các vị trí mối nối xem có bị rò rỉ không.

Những Câu Hỏi Thường Gặp Về Đáy Tắc Te

Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp về đáy tắc te mà Trung tâm VCE thường xuyên nhận được:

Đáy tắc te ô tô có cần bảo dưỡng định kỳ không?

Có, mặc dù không phải bộ phận phải bảo dưỡng thường xuyên, nhưng việc kiểm tra và thay nước làm mát định kỳ là gián tiếp bảo dưỡng tắc te. Nên thay nước làm mát theo khuyến nghị của nhà sản xuất xe (thường 2-5 năm/lần hoặc sau 40.000-80.000 km) để tránh cặn bẩn làm kẹt van.

Tắc te bị hỏng có thể tự sửa chữa được không?

Trong hầu hết các trường hợp, tắc te bị hỏng sẽ cần được thay thế chứ không thể sửa chữa. Chi phí thay thế một chiếc van hằng nhiệt không quá cao so với rủi ro nó có thể gây ra cho động cơ nếu không được thay thế.

Xe chạy không tắc te có được không?

Việc tháo bỏ tắc te hoặc dùng tắc te bị kẹt mở vĩnh viễn không được khuyến khích. Dù xe có thể không bị quá nhiệt, nhưng động cơ sẽ mất nhiều thời gian để đạt nhiệt độ làm việc, tiêu hao nhiên liệu nhiều hơn, hiệu suất kém và tăng mài mòn về lâu dài.

Chi phí thay đáy tắc te có đắt không?

Chi phí thay đáy tắc te phụ thuộc vào dòng xe và loại van (chính hãng hay phụ tùng thay thế). Thông thường, chi phí linh kiện không quá cao, nhưng chi phí nhân công có thể khác nhau tùy garage. Tại Trung tâm VCE, chúng tôi cũng cung cấp các dịch vụ tư vấn và sửa chữa để hỗ trợ khách hàng.

Đáy tắc te, hay van hằng nhiệt, là một bộ phận nhỏ bé nhưng vô cùng quan trọng đối với sức khỏe và hiệu suất của động cơ ô tô. Việc hiểu rõ về cấu tạo, nguyên lý hoạt động, các dấu hiệu hỏng hóc và cách khắc phục là kiến thức nền tảng cho bất kỳ ai muốn làm chủ chiếc xe của mình hoặc theo đuổi sự nghiệp sửa chữa ô tô. Hãy liên hệ qua 090 119 26 99 hoặc truy cập Trung tâm VCE để khám phá các khóa học phù hợp với đam mê của bạn và bắt đầu hành.